Amr qildimki, bahodirlardan kimki qilich chopishda o‘zini ko‘rsatsa, birinchi marta bo‘lsa–o‘nboshi, ikkinchi marta botirlik qilsa–yuzboshi, uchinchi martasida esa mingboshi qilib tayinlasinlar. O‘nboshi qo‘li ostidagilardan biri botirlik ko‘rsatsa, birinchi galda uni o‘nboshi qilsinlar. Qilich chopishda o‘zini himoya qila turib ko‘zga tashlangan askarlar bundan istisnodir, chunki ho‘kiz ham suzishganda shoxini niqtaydi. Shunday ekan, sipohiyning aslu nasabiga ham qarash lozim.
Agar mingboshi qilich zarbi bilan g‘animning bir favj lashkariga shikast yetkazsa, uni birinchi amir etib tayinlasinlar. Birinchi amir yov lashkari safini buzib, ularni tarqatib, bahodirlik ko‘rsatsa, uni ikkinchi amirlik darajasiga ko‘tarsinlar. Shunga o‘xshash, qaysi amir yov lashkari to‘pini to‘zdirib, ish ko‘rsatar ekan, uni o‘z martabasidan yuqori ko‘tarsinlar. Sipohiylardan kimki astoydil qilich chopsa, oyligini oshirsinlar. Qaysi bir sipohiy urushdan yuz o‘girib qochsa, uni iltifotimizdan mahrum etsinlar. Agar majburan chekingan bo‘lsa, uzrini qabul qilsinlar. Agar uni vahima bosgan bo‘lsa, izza qilsinlar. Qaysi sipohiy, dushman qarshisida qilich chopib, yaralansa, uni taqdirlab, in’om bersinlar. Bordiyu yaralangandan keyin qochgan bo‘lsa, unga tahsin o‘qib, yaralanganini e’tiborga olsinlar. Chunki u g‘animga hujum qilmagan takdirda ham, yov hamlasi vaqtida jarohatlangandir, yarasi uning ne holga tushganining guvohidir.
Qaysi bir sipohiy o‘zini ko‘rsatgan bo‘lsa, rag‘batlantirib haqini ado etsinlar. Qaysi bir sipohiy xizmatda yurib qarilik yoshiga yetarkan, uni oylik-hakdan mahrum etmasinlar va martabasidan tushirmasinlar. Hech bir sipohiyning xizmati nazardan chetda qolmasin. Chunki ular davlat xizmatida ekan, boqiy hayotlarini foniy dunyo nakdi uchun ayamaganining o‘zi ham in’omga va moddiy ta’minotga loyiqligini bildiradi. Uni in’omidan mahrum qilib, xizmatlarini ko‘rsatmasalar, noinsoflik qilgan bo‘lurlar.
Yana amr qildimki, qaysi bir amir yoki sipohiyning mening davlatim uchun xizmati singgani aniq bo‘lsa–g‘anim lashkarini sindirgan, biror mamlakatni zabt etgan yoki (jon-jahd bilan) qilich chopishgan bo‘lsa, xizmatini taqdirlab, haqini ado qilsinlar. Yoshi keksa sipohiylarni hurmatlab, aziz tutsinlar. Ulardan foydali maslahatlar olsinlar, chunki ularning aytadigan gaplari o‘z tajribalarida ko‘rib, bilganlaridir. Ularni saltanat korxonasining ustunlari deb bilsinlar. Ulardan keyin o‘g‘illarini o‘rinlariga o‘tqazsinlar.
Yana amr qildimki, g‘anim tomonidan qo‘limizga har qanday sipohiy asir bo‘lib tushsa, uni o‘ldirmasinlar. Unga ixtiyor berilsin. Agar navkarlikni qabul qilsa, navkar bo‘lsin; yo‘q desa, uni ozod etsinlar. Bunga misol, men qaysar bilan urushda[1] qo‘lga tushgan to‘rt ming rumlik askarni ozod qildim.
G‘anim sipohiylaridan qaysi biri o‘z davlatining tuzini okdab, bizga qarshi qilich chopgan, so‘ngra ixtiyoriy ravishda yoki majbur bo‘lib, panohimizga kelsa, bunday askarga ishonib, uni aziz tutsinlar. Chunki u o‘z sohibiga vafodorlik qilib, yegan tuz haqini oqlagan. Shunga o‘xshash, men ham Sher Bahromga nisbatan shunday qildim. Amir Husayn bilan bo‘lgan urushda u men bilan yuzma-yuz to‘qnashib, qilich chopishdi; keyinroq esa o‘zi ilojsizlikdan mening panohimga kelganida, uni hurmatladim.
Mengli Bug‘a ham Balx urushida menga qarshi lashkar tortdi. Jang boshlanishidan avval o‘zim tomonga og‘dirish maqsadida unga xat yubordim. U esa Tug‘luq Temurxonning haqiga ko‘rnamaklik qilmadi va menga qarshi lashkar tortib, erlarcha jang qildi. Oxir-oqibat yengildi. Keyinchalik o‘z ixtiyori bilan huzurimga tiz cho‘kib, panoh izlab kelganda, uning martabasini ulug‘ladim, iltifotu marhamatlar ko‘rsatdim. Unga qilgan inoyatlarim haqi o‘rtamizdan o‘tgan noxushliklar butunlay unutildi. Yig‘inlarda uning qilgan bahodirliklaridan so‘zlab, ofarin aytar edim. O‘zi aslida er yigit bo‘lgani uchun mening davlatimda ham ko‘p bahodirlik ko‘rsatib, meni mamnun etdi. Ozarbayjon urushida qora Yusuf bilan to‘qnashganimda[2], lashkarim og‘ir ahvolga tushib qoldi. Shunda u maydonda qora Yusufning o‘lgan askar boshliqlaridan birining boshini nayza uchiga sanchib, baland ko‘tardi va lashkarimga qora Yusufning boshi deb, uni o‘ldiga chiqardi. Bundan lashkarim dadillanib, jangga tashlandi va qora Yusuf lashkarining o‘rtasiga hujum qilib, qora Yusufni qochirdi. Bu urushda qora Yusuf ustidan qozonilgan g‘alabani Mengli Bug‘a nomiga yozdirdim va uning martabasini oshirdim.
Deyarli bartaraf etib bo‘lmaydigan ikki g‘ov, bizning taassub va tarixning yanglishiligi - bizning Amir Temurni bilishimizga va baholashimizga monelik qildi. Biroq ko‘pgina mualliflarning o‘z salnomalarida uni soxta bayon etganliklari muhim emas, axir uning nomi millatlar voqeanomalarida o‘chmas yozuvlarda qayd etilmaganmi?! Axir, avlodlari foydalanib kelgan zafarlari uning buyuk zakovatini isbotlash uchun yetarli emasmi? (Lui-Matyo Langle)